Jak podhalański strój kobiecy ulegał modom – czyli gorsety i spódnice w skrócie

Podhale było miejscem, przez które przebiegały szlaki handlowe. Już na przełomie XV i XVI w. na teren Podhala dotarli pasterze pochodzenia rumuńsko-słowiańsko-bałkańskiego. Przemieszczanie się ludzi innych kultur miało bardzo istotny wpływ na współczesny wygląd strojów, stąd też łatwo zauważyć cechy łączące górali całych Karpat.

Najstarsze góralki szyły z lnianego lub konopnego płótna koszule, halki (fartuchy), spódnice, zapaski oraz naramienne chusty. Bogatsze kobiety zdobiły brokatem gorsety, fundowały sobie jedwabne koszule i adamaszkowe spódnice. Na nogi, zamiast kierpiec, zakładały żółte lub czerwone skórzane buty z cholewką.

Największy rozkwit stroju góralskiego datuje się na drugą połowę XIX w. Kobiety zaczęły nosić duże wełniane chusty w kratę, zwane odziewackami oraz fabryczne chusty, białe zapaski zdobione haftem angielskim, katanki z aksamitu lub wizytki – luźniejsze katanki bez podszewki. Wtedy też noszono moje ukochane granatowe spódnice szyte z jedwabnych tkanin, ozdabiane białymi drobnymi wzorkami – farbanice.

Przed wybuchem pierwszej wojny światowej swój rozkwit miał haft, którym kobiety zaczęły ozdabiać gorsety. Najpopularniejszymi motywami były kwiaty górskie: lilja, dziewięćsił oraz szarotki. Zaczęto także ozdabiać bluzki – na nich głównie haftowano maki. Również haft angielski rozwijał się dynamicznie – haftowano nim duże kołnierze przy koszulach, rękawy oraz fartuchy.

Na początku XX stulecia strój góralski znalazł się pod wpływem kultury krakowskiej – góralki pozazdrościły bogato zdobionych, błyszczących gorsetów, a także tybetów – wełnianych tkanin drukowanych w kwieciste wzory. Do najpopularniejszych wzorów z czasem dołączył także motyw turecki.

Po II wojnie światowej spódnice stawały się coraz krótsze. Noszono także bogato zdobione koszule, nylonki – koszule szyte z nylonu w jaskrawych kolorach oraz bluzki ukraińskie. Gorsety również się bogaciły, głównie za sprawą haftu koralikowego i cekinowego. Były one wiązane grubą wstążką – czerwoną, chroniącą od uroków, jednak i to zostało urozmaicone z czasem.

Lata 80 należą do aksamitu. Najmodniejsze góralski ubierały komplet – gorset i spódnicę z tego samego materiału, ozdabiane tym samym haftem sutaszowym bądź koralikowym.

Stroje góralskie stopniowo się rozwijały. W dalszym ciągu można obserwować wpływ innych kultur do stroju, np. bardzo cenione są spódnice szyte z rosyjskich szali.

Równocześnie w ostatnim dziesięcioleciu nastała moda na powrót do starodawnych form. Góralki kochają skromnie zdobione gorsety oraz farbanice.

Post został opracowany przy współpracy z marką Leluja - https://www.facebook.com/pracownialeluja/

na podstawie: S. Trebunia Staszel, A. i M. Etynkowscy, K. Fiedler, Atlas Polskich Strojów Ludowych. Strój Podhalański, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław 2015.

Jeśli szukasz porady przy zakupie stroju góralskiego, jeśli szukasz oryginalnego, uszytego tylko dla Ciebie wzoru na gorsecie, pomocy przy doborze kolorów polecam markę Leluja - https://www.facebook.com/pracownialeluja/ .